Sayısız başarıya imza atan Lewis Hamilton’a, ortaokulda ne kadar çalışırsa çalışsın potansiyelinin ve geleceğinin olmadığının söylendiğini biliyor muydunuz? Yapmadığı bir şey yüzünden okuldan atılan, mental sağlığı bozulan Hamilton kendisine söylenene inanmaya başladı. McLaren Mercedes Sürücü Programı’nın onu bırakacağını düşünerek yarış pilotu olma hayallerini reddetti. Aslında başarısız olan Lewis değil, ona kendine ait inancı bile sorgulatmayı başaran sistemdi. Babasının kararlılığı ve desteği sayesinde okulda ‘hiçbir şey olamayacak’ o çocuk, günümüzde 7 kez Formula 1 Dünya Şampiyonu olmuş durumda. Motor sporları endüstrisinde İngiltere gücün kaynağı ülkelerden. 10 F1 takımının 7’sinin çıkış noktası olan ülke, rekabetçi yarış disiplinini ve yüksek performanslı araçların tasarımı, gelişimi ve üretimini sağlayan mühendislik harikalarını destekleyen 4000 şirketten oluşuyor. Bu dev endüstrinin hedef kitlesi de belirli bir ekonomik statüye ve çevreye sahip kişiler oluyor. İşte Lewis ve diğerleri için sorun burada başlıyor. Bu yazıda sizlere motor sporlarında ve Formula 1’de melez gençlerin yaşadığı sorunlardan ve Hamilton’ın raporunun bunlara ne gibi çözümler önerdiğinden elimden geldiğince bahsedeceğim.
Öncelikle problemler eğitimde başlıyor. Okullarda özellikle mühendislik için gereken ‘STEM’ derslerinin (Bilim, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik) yeteri kadar nitelikli olmaması, öğretmenlerin melez öğrenciler hakkında düşük beklentiye sahip olması gençlerin motivasyonunu düşüren nedenler arasında. Bir diğer yanda da ailelerin çocuklarını mühendislikten çok tıp, hukuk gibi ‘geleneksel’ mesleklere doğru yöneltmesi de bu isteği kırabiliyor. Aynı şekilde gençlerin okul hayatlarında ırkçılığa uğrayarak dışlanması, siyahi öğretmen ve rol modellerinin eksikliği de olumsuzluklara ekleniyor. Lewis Hamilton, gençlerin hayranlık duyduğu biri olarak yer alıyor buna rağmen çok az genç boş zamanlarında motor sporlarını takip edebiliyor. Gençlere ‘en iyisi olmak’ kavramındansa ‘bunu başarabilirsin’i öğretirlerse bu sektör daha çeşitli ve farklı niteliklere sahip gençlerle bir araya gelebilir.
Formula 1’de yer almak isteyen gençlerin önünde 2 yol bulunuyor. Bunlardan ilki takımların mühendislik ekiplerine girebilmek. Formula 1’in son derece rekabetçi doğası nedeniyle de iş alımlarında da çok seçici bir tutum izliyorlar. Genelde kısıtlı kontenjanla dünyanın seçilmiş, ‘elit’ okullarından ‘en iyi’ mühendisleri seçiyorlar. Her ne kadar yüksek bir ilgi olsa da, melezlerin araştırmalara göre yüksek derece alamamaları ve çıraklık eğitiminde yeterince destek görmemeleri Formula 1’deki siyahilerin oranının %1’den az olduğu sonucunu ortaya çıkarıyor. Mühendislik alanı genelde İngiltere’deki tek bir bölgede toplanıyor: ‘Motorsport Valley’. Sektördeki iş fırsatlarının çoğu Motorsport Valley içinde. İlgisi olan gençler kentsel alanlarda yaşarken, çoğu F1 takımı kırsal alanlarda yer almakta. Londra’ya yakın tek takım ise McLaren. Motor sporlarına ikinci giriş yolu ise motor sporlarına olan tutku ve deneyiminizi sergilemek. Bu, yarış etkinliklerine katılarak ve bağımsız veya özel yarış takımlarına gönüllü destek sağlayarak yapılabiliyor. Bir diğer fırsat ise hemen hemen her yerde yaygınlaşan e-spor kavramı. Formula 1 ve motor sporları, sektördeki mühendislik kariyerlerini tamamen yeni bir seviyeye çıkarmak için e-spor ile bağlantı kurabilir.
Tabii ki bu işin içinde olmak bizlerin televizyondan gördüğü kadar keyifli ve görkemli olmayabiliyor. Her ne kadar motor sporları içinde yüksek maaşa sahip alanlardan biri Formula 1 olsa da zorluklar beraberinde geliyor. Yüksek baskı altında çalışılan antisosyal ve uzun saatler, sezon boyunca sabit bir ülkede duramamak, haftasonu tatili olmaması ve performansa dair yüksek beklentiler bunlardan birkaçı. Ayrıca iş olanaklarının birçoğunun ofis veya fabrikalarda olması da Formula 1’in görkeminin çok az bir kısmını tanıma olanağı sağlıyor.
Sporda cinsiyetçi yaklaşımın görülmesi, 2010 FIA ‘Motor Sporlarında Kadınlar Komisyonunun’ kurulmasına öncü olmasına rağmen “grid kızları” terimi ancak 2018’de sona erebildi. ‘Girls on Track’ kampanyası ise motor sporlarında genç kadınlar için fırsatlar yaratmaya ve geliştirmeye yönelik bir kampanya. ‘Motor Sporlarında Kadınlar Komisyonu’ artık dünya çapında Ulusal Spor Otoriteleri tarafından atanan 70’in üzerinde temsilciyi içeriyor. Bu da günümüze kadar sadece beş kadın Formula 1 pilotu olan ve sadece ikisinin resmi Formula 1 yarışlarında yarıştığı gerçeğinin yanında sevindirici bir gelişme.
Bahsettiğim nedenlerden dolayı maalesef Formula 1’de ‘tek’ bir bütün olarak yarışmak şuanlık zor. Bunun bir diğer örneği de Hamilton gibi güçlü bir figürün 2008 İspanya Grand Prix’sinde ailesi üstünden yapılan ırkçı ve nefret dolu söylemler. FIA’nın bu durum üzerine başlattığı kampanyalar ve çalışmalar kesinlikle gridde, padokta ve sporun hiçbir yerinde ayrımcılığa yer verilmeyeceğinin göstergesi. Sosyal medya kampanyalarında da #WeRaceAsOne hashtagi ile ırkçılık, eşitsizlik ve sporun karşı karşıya olduğu diğer zorluklarla mücadele etmeyi amaçlıyorlar. Daniel Ricciardo ve Sebastian Vettel dahil olmak üzere birçok pilot, eşitlik için desteklerini kamuoyu önünde dile getirirken, Formula 1 yarışlarında diz çökmek 2020 boyunca alıştığımız bir uygulama haline geldi.
Bazı Formula 1 takımları da bu konuda sessiz kalmıyor, takımların eşitsizlik konusunda yaptığı çalışmalara göz atalım;
Mclaren, Sürdürülebilirlik Manifestosu dahilinde gücünü sporda pozitif etkiye çevirmeyi amaçlıyor. Liderlik programı dahilinde gruba 2 kadının alımı ile değişimi başlatıyorlar.
Williams; ırk, din ve LGBTQ+ bireylere yapılan ayrımcılık karşıtı çalışmalar yapıyor. Frank Williams’ın rahatsızlığı nedeniyle takım Omurga Yaralanmaları Derneği ile iletişim içinde. Ayrıca bir kadın tarafından yönetilen ilk takımlardan biri. Uzun zamandır da kadın pilotları destekliyorlar. Geçtiğimiz sene de Jamie Chadwick Pilot Akademisi’ne katıldı.
Mercedes, Accelerate 25 adlı program ile çalışanların %25’ini dar gelirli ve az temsil edilen gruplardan seçiyor.Siyahi ve Azınlık Etnik Mühendisleri Derneği de Mercedes F1 Takımı özelinde gençlere iş imkanı sunuyor. Üniversitelerde melez gençlere verilen STEM derslerinin (bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik) niteliğini arttırmak için de Mulberry STEM Akademisi ile işbirliği içinde. FIA’nın Girls on Track Programı’na da etkin rol oynuyor. Amaç, motor sporlarına tutkun genç kızları bir arada birleştirmek.
Sauber F1, We Pay Fair programı ile kadın-erkek çalışanlarının arasındaki maaş farkını inceleyip bu farkı kapatmaya çalışıyor.
Haas, gönderilerinde cinsiyetten bağımsız bir dil kullanıyor. Aynı zamanda çalışanlarına da eşitlik kavramını daha iyi anlamaları için eğitimler veriyor.
Alpine, ‘Infiniti Engineering Academy’ ile kültürleri kaynaştıran kariyer fırsatları sunuyor. Cinsiyet ve ırk ayrımcılığına odaklanarak #engineereddifferently gibi hashtagler ve medya kampanyalarıyla bu ayrıma karşı çıkıyor. Özellikle kadın mühendislerin STEM derslerini geliştirmeye odaklanıyor. Yerel üniversitelerdeki öğrencilere fabrika turu, kariyer etkinlikleri ve CV rehberliği gibi konularda yardım ediyor.
Sonuç olarak, günümüzde eşitsizlikler devam etse de artık takımlar ve kuruluşlar bu soruna karşı daha bilinçli ve etkin bir şekilde rol alıyor. Herkes Formula 1’in parıltısına hayran olsa da maalesef bu alandaki ayrımcılığı da sizlerle paylaşmak istedik. Umarız ki Hamilton gibi güçlü figürlerin ve takım sorumluların da desteği ile gelecekte bu sorunlar minimum seviyeye inerek, tüm spor alanlarında herkese eşit olanaklar sunulabilir. Formula 1’deki mükemmelliğe olan bağlılığın, garajdaki insanları ve kültürü çeşitlendirmesi ve herkesi kapsayan bir iş ortamı yaratması gerekiyor. Bu güçlü hareket gerçekleştiği taktirde, Formula 1 ve motor sporlarının neyi temsil ettiği ve kimlerle ilgili olduğu konusunda tüm dünyaya etkileyici bir sinyal gönderecektir. Ve gelecekte Hamilton’ın griddeki tek siyahi pilot olması sona ererek, potansiyeli olmadığı söylenen binlerce siyahi ve melez genç sayısız rekora imza atacaktır.
