Genel olarak basketbolda 5 temel pozisyon olduğunu biliyoruz ama zaman zaman farklı basketbol terimleri de basketbol pozisyonları olarak kullanılıyor. Bazı oyuncular 2, 3 ve hatta 4 pozisyonu birden oynama yeteneğine sahip oluyor. Bazı oyuncular da 2 pozisyonun arasındaymış gibi konumlanabiliyor.
Bu yazımızda tüm basketbol pozisyonlarını, oyuncuların mevkilerini ve basketbol pozisyonları için kullanılan terimlerin hepsini açıklamaya çalışacağız.
İşte bütün basketbol pozisyonları :
1 Numara: Oyun Kurucu | Point Guard (PG)
Guard: Oyuncu kurucu da diyebiliriz. Oyunun 1 numaralı pozisyonunda oynayan guard için bazı yerlerde gard yazıldığını da görebilirsiniz. 1 numara için point guard veya daha farklı basketbol terimleri de kullanılır ama genel manada guard daha kapsamlı bir tanım oluyor.
Pass-first Guard: Saf oyun kurucu tabirine paralel oyun stiline sahiplerdir. Genellikle şut tehditleri üstteki isimler kadar fazla olmayan; keskin oyun görüşüne sahip elit pasörler olarak yorumlanabilirler. Aktif isimlerden Rajon Rondo, Chris Paul, Ricky Rubio; daha eski tarihlerdense Steve Nash ve Jason Kidd bu tanıma uyan oyun kuruculardır.
Oyuncu Kurucu: Playmaker yani oyuncu kurucu, daha çok asist özelliği olan ve takım arkadaşlarına pozisyon yaratan ya da savunmanın dengesini bozan oyuncular için kullanılan bir tabirdir. Rollerini çok iyi bilen ve pozisyonları zorlamadan görevini yapan oyunculardır. Örnek verecek olursak Rajan Rondo, Chris Paul, Ricky Rubio ve Deron Williams tarzındaki oyuncuları bu kategoriye koyabiliriz.
Kaba bir analojiyle oyun kurucular, takımların parkedeki antrenörleridir diyebiliriz. Topu rakip sahaya getirirken hücumda oynanacak setleri takım arkadaşlarına -çoğu zaman el hareketleriyle- bildirdiklerini zaten görmüşsünüzdür. Oyun kurucuların birincil amaçları, takım arkadaşlarına pozisyon hazırlamak ve kolay skor üretmelerine yardımcı olmaktır.
Basketbolun geçirdiği evrimin neticesinde Stephen Curry, Trae Young gibi çoğu yıldız “point guard” oyuncunun saf oyun kurucu tanımından bir nebze koptukları doğru. Temel amaçları takım arkadaşlarının kolay basketler bulmasına olanak yaratmak yerine şutları üzerinden skor üretmek olan yıldızlar; yine de takımın saha içi organizasyonundan sorumlu isimler. Stephen Curry (6.6) ve Trae Young’ın (8.6) kariyer asist ortalamalarına bakıldığında da oyun kurucu görevlerini ihmal etmediklerini görmek mümkün.
Bu noktada oyun kurucuların da ikiye ayrıldığını söylemekte fayda var: “Score-first” ve “pass-first” oyun kurucular. Takımın skor yükünü büyük ölçüde sırtlayan yıldız oyun kurucuların sayısı arttıkça “score-first” guard tanımı hayatımızda yer edindi. Damian Lillard, Stephen Curry, Kyrie Irving, Derrick Rose gibi isimler “score-first” oyun kuruculara örnek gösterilebilir.
Combo Guard: Yukarıda da belirttiğim gibi bazı oyuncular birden çok pozisyonu oynama yeteneğine sahip olabiliyor. Hem 1 numaralı hem de 2 numaralı pozisyonu oynayabilen oyuncular için combo guard tanımı kullanılıyor. Combo guardlar, oyun kurmanın yanı sıra şut atma ve içeri drive etme özelliklerine de sahip olurlar. Yine örnek verecek olursak Penny Hardaway ve Allen Iverson bu tanım için en uyun isimler olur. Combo gard diyebileceğimiz oyuncuların top hakimiyeti, fundamental yetenekleri üst seviyededir ve bunların yanı sıra iyi şutörler olduğunu ve shooting guard pozisyonunda da oynayabileceğini söyleyebiliriz.
Comba guard’lar rakiplerine göre daha kısa veya daha uzun da olabilir. Rakiplerinin boyuna ve size’ına göre şut yeteneklerini veya top hakimiyeti ile beraber hızlarını kullanmayı tercih ederler.
2 Numara: Şutör Gard | Shooting Guard (SG)
Şutör Guard: 2 numarada oynarlar. Shooting guard, SG ya da off guard gibi terimler de kullanılır. Takımlarının sayı atma sorumluluğunu üstlenirler ve çok ciddi bir şut tehdidi oluştururlar. Genelde yüksek yüzde ile şut attıkları için savunmacılar çok yakın bir şekilde tutmaya çalışırlar. Combo guard’da açıkladığımız gibi şutör guardlar, oyun kurma ve asist yapma özelliklerine de sahip olabilirler ve o zaman durulması çok zor bir hale gelirler.
James Harden ve Luka Doncic bu pozisyon için olabilecek en iyi örneklerden bazılarıdır. Çok iyi şut atan bu oyuncuları yakın savunmak zorundasınızdır ve bu durumda hızlarını kullanıp sizi geçmeyi denerler. Eğer yardım gelirse de boş durumdaki takım arkadaşlarına pası verir ve kolay sayının yolunu açarlar. Eğer biraz geç veya uzak kalırsanız da hiç tereddüt etmeden şutu atarlar.
Swingman: NBA formalarında da swingman tabiri kullanılır ama biz pozisyon terimi olarak inceleyeceğiz. Swingman oyunular için Wing Player da denir. 2 ve 3 numaralı pozisyonları oynayabilirler. Hem şutör gard hem de kısa forvet olarak oynayan bu oyuncuların ortak özelliği rakiplerine karşı çoğu zaman fiziksel üstünlük kurabilmeleridir. Özellikle iki numaralı pozisyonda oynarken üç numarada oynamaya da müsait fizikleri sayesinde rakipleri üzerinden şut isabeti bulmaları kolaylaşabilir. Andre Iguodala, Tracy McGrady ve Rudy Gay gibi oyuncular swingman pozisyonu için en iyi örneklerden bazılarıdır.
Türkiye liginde ve Avrupa liginde hem SG, hem de SF pozisyonlarını oynayan İbrahim Kutluay için de swingman oyuncu diyebiliriz.
3 Numara – Kısa Forvet | Small Forward (SF)
Kısa forvet yani SF basketboldaki 3 numaralı pozisyondur. Kısa forvetler çok yönlü oyunculardır. Hem skor ve asist katkısında bulunarak kısalara; hem de ribaunt katkısında bulunarak uzunlara yardım ederler. Üstelik bazı baş antrenörler üç numara oynayan oyuncularını joker olarak kullanmayı tercih ederler.
Parkede kısa bir beşle yer alarak tempoyu arttırıp hücumda “mismatch” (ters eşleşme) yakalamayı hedefleyen antrenörler, kısa forvetlerini dört numaraya çekebilirler. Bu stratejiyi en başarılı şekilde uygulayan antrenörlerden birisi de Fenerbahçe efsanesi Zeljko Obradovic. Kısa forvet pozisyonunda oynayan Nikola Kalinic’i zaman zaman dört numaraya çekişi ve alınan randıman hala hafızalarımızda.
Aktif NBA oyuncularından LeBron James, Carmelo Anthony ve Kevin Durant en çok tanınan small forward’lar arsındadır. Yine NBA’de 15 sene forma giymiş milli oyuncumuz Hidayet Türkoğlu da bu pozisyon için verilebilecek en güzel örneklerden biri olur. Tabi ki Hidayet Türkoğlu’nun birden çok pozisyonu rahatlıkla oynayabildiğini de belirtelim.
Cornerman (Stretch Forvet): Genelde 3 numaraların daha uzun olduğu ya da 4 numaraların daha çok şut attığı pozisyon için cornerman, yani Strecth Forvet tanımı kullanılır. Bu oyuncular SF ve PF pozisyonlarında görev yapabilirler. Ortalama şutörlerden daha uzundurlar ve yine ortalama power forvetlerden de daha hızlıdırlar. Bu avantajlarını rakipleri üzerinde kullanarak takımlarına katkı sağlarlar.
Rus basketbolunun lokomotiflerinden, Utah Jazz formasıyla tanıdığımız Andrei Kirilenko cornerman pozisyonu için örnek olabilir.
Point Forvet: Kısa ve uzun forvet oyuncularının ihtiyaç duyulduğunda, oyun sıkıştığında, 24 saniye süresi dolmak üzereyken ya da son hücum kullanılırken oyuncu kurucu gibi oynamaları gerekebilir; işte bu durumdaki pozisyonu point forvetler oynar.
Forvet özelliklerinin yanında gelişmiş oyunc kurucu yetenekleri olan bu oyuncular bazı maçlarda kilit rol üstlenirler. Yine Hidayet Türkoğlu ve LeBron James point forvet için örnek gösterilebilecek oyuncular arasındadır.
Point Forvet: Koçlar bazen forvet oyuncularının, SF veya PF olabilir, özellikle de oyun sıkıştığında ya da bazen cluth anlarda öne çıkıp sayı atmasını isteyebilir. Top oyuna sokulacakken çok az süre varsa ya da çok kritik bir hücumda topu forvetlerin kullanması istenebilir. İşte bu gibi durumlarda topu eline alınması istenen forvetlere “point forvet” denir.
Bu tabir için en güzel örnek tartışmasız LeBron James olacaktır. Lakers’a imzayı atışının ardından oyun kurucu olarak oynama ihtimali dahi konuşulan LeBron, oyun sıkıştığında keskin saha görüşüyle ve oyun kuruculuk kabiliyetiyle takımını rahatlatabilen forvetlerin başını çekiyor. Ülkemizdense yine Hidayet Türkoğlu point forvet pozisyonu için örnek gösterilebilecek oyuncular arasındadır.
4 Numara – Uzun Forvet | Power Forward (PF)
Basketbolun evrimiyle rolleri en çok değişen oyuncular uzun forvetlerdir. Eskiden birincil görevleri pota altında ribaunt ve savunma katkısı sağlayarak pivotlara yardım etmek olan uzun forvetler, günümüz basketbolunda ciddi bir şut potansiyeline sahipler. Bu değişimi somut örneklerle desteklemek de mümkün. 1990’ların basketbolunda Charles Barkley* ve Karl Malone gibi pota altında dominant; ancak uzun mesafe şutlarına güvenilmeyecek uzun forvetler mevcutken 2010’lar itibariyle Dirk Nowitzki, Kristaps Porzingis gibi örneklerin yanı sıra üç sayı çizgisinin gerisinden performanslarını kariyerlerinin ilerleyen bölümlerinde geliştiren Chris Bosh ve Serge Ibaka gibi isimleri incelemek mümkün.
Power Forward’ların top tekniği genelde pivotlara göre biraz daha iyi olur. PF’ler atletik özelliklerini ve daha hızlı olmalarını kullanarak oyuna etki edebilirler.
*Charles Barkley o kadar kötü bir dış atıcıydı ki kariyeri boyunca %26.6 üç sayı isabetiyle oynadı.
5 Numara – Pivot Center (C)
Basketbolda 5 numaralı pozisyonunda daha çok potaya yakın oynayan oyunculara pivot denir. Genellikle parkedeki en uzun boylu oyunculardır. En belirgin özellikleri ribaundları kimseye bırakmamalarıdır. Uzun kol boyları ve fizikli yapılarıyla boyalı alanda caydırıcılık rolünü üstlenirler. Özellikle Hassan Whiteside, Rudy Gobert, Tacko Fall gibi isimlerde görebileceğiniz üzere blok tehditleri yüksektir.
Genel olarak pivotlarda çok fazla uzak mesafe şutlar beklenmez; hatta bazıları serbest atış çizgisinde bile sorun yaşarlar ama bunların aksine çok yüksek yüzde ile 3’lük atan pivotlar da var. Özellikle de oynadığı dönemi düşünürsek pivot pozisyonunda oynayan Mehmet Okur, yakaladığı inanılmaz 3’lük yüzdesiyle adından çok söz ettirmiş ve herkesi şaşırtmıştı.
Center pozisyonunda oynayan oyuncular çembere yakın mesafedeyken topu alabilirlerse çok daha etkili olurlar. Şut veya post-up oyunlarla sayıya gidebilirler. Günümüzden örnekler ise Joel Embiid, Brook Lopez, Nikola Jokic, Nikola Vucevic gibi birçok örnek verilebilir.
Kareem Abdul-Jabbar, Hakeem Olajuwon ve Shaquille O’Neal NBA tarihinde iz bırakan pivotlara örnek olabilirler. Yine aynı dönemde çok defa karşı karşıya gelen Wilt Chamberlain ve Bill Russell da efsanevi pivotlar arasında sayılır.
Türk oyunculardan örnek verecek olursak Tamer Oyguç, Mehmet Okur ve Ömer Aşık aklımıza gelen ilk isimler olur.
Turgay Doğan – Deniz Sarıaslan
