Formula 1 yarışları, yüksek düzeylerde hıza çıkılması ve ani manevralar gerektirmesi sebebiyle, F1 pilotlarına hem mental hem fiziksel hazırlıklar gerektirmektedir.
Dışarıdan bakıldığında tek bir koltuğa bağlı olarak yapılan yarışların, sürücüler üzerinde pek bir zorlanma yaratmadığı veya fiziksel antrenman yapmalarına gerek olmadığı düşünülebilir ancak yarış sırasında zorlu parkurlara ve oluşan basınca adapte olmak için sürücüleri çeşitli ve özel planlanmış antrenmanlar beklemektedir. Bu sebeple motor sporlarının zirvesinde olan bir sürücü, yetenek ve atletik becerinin kombinasyonlarını bünyesinde bulundurmalıdır.
Günümüz teknolojisinin ilerlemesi ile arabaların çok daha büyük hızlara çıkabilmesi ve keskin dönüşler yapabilmesi kolaylaştı. Bunun sonucunda ise, sürücü atletlerin üzerinde daha fazla merkez kaç kuvveti (g kuvveti) hissedilmesine sebep oldu. Sürücülerin bilişsel ve fiziksel olarak zorlandığı bir döneme girdiği söylenebilir. Arabalarda yaşanan bu gelişmeler, sürücülerin çok daha iyi fiziksel antrenman yapması gerektiğini ortaya çıkarmaktadır.
Peki bir F1 pilotunun fiziksel antrenman yapması neden önemlidir?
Basitçe anlatmak gerekir ise; bir insanın kafatası, kask ile birlikte 6 kilogram ağırlığına çıkmaktadır. Yarışma sırasında çıkılan ani hız ve bununla birlikte ani manevralar yapıldığında, 6 kilogram olan kafatası, G kuvvetinin etkisi ile boyun kaslarında 30-40 kilogram kadar his yaratmaktadır. Sürücüler bununla mücadele edebilmek için en yüksek derecede sağlamlık, denge ve daha düşük vücut gücüne sahip olmalıdır.
Formula1 pilotları, her ikisi de temel güvenlik özellikleri olan koruyucu giysi katmanları ve bir kask giymelidir. Bunun yanında farklı parkurlarda yapılan yarışlar sıcaklık ve nem oranı yüksek iklimlerde olabilmektedir. Malezya gibi pistlerde kokpit sıcaklıklarının 50* ve nem oranının %80 olarak bildirildiği durumlarda, bir sürücü yarışta 3 kilogram vücut kütlesi kaybedebilir. Bununla mücadele edebilmek için sürücüler, sıkı beslenme planları ve düzenli dayanıklılık eğitimi yoluyla, etkili termogülasyona yardımcı olmak için düşük yağ seviyelerini korurlar.
Diğer sporlara kıyasla Formula1 sürücüleri yılda sadece birkaç teste tabii tutulur. Bu nedenle seçkin bir ortamda performanslarını göstermelerini sağlamak için kokpit dışı koşullandırma ve insan performansı çözümlemelerine bağlıdırlar. Yıl boyunca seviyeleri ölçülüp değerlendirilir.
Sürücüler dayanıklılık eğitimlerini genellikle sabahları gerçekleştirirler ve yüzme, koşu, bisiklet, kürek çekme gibi çeşitli kardio ekipmanlarından faydalanırlar. Tüm sporcularda olduğu gibi atletik performansı geliştirmek, ve toparlanmayı hızlandırabilmek için egzersizin yoğunluğu ve hacmi dikkatlice planlanır. Sürücüler ayrıca dayanıklılık antrenmanlarını doğru yönlendirebilmek için kalp atış hızı monitörleri kullanırlar. Bu özellik sayesinde bir yarışın koşullarını ve süresini kopyalamakta faydalanılır.
Egzersiz sırasında omuz, kol ve boyun kaslarına odaklanılması sebebiyle kürek çekme, sürücü için özellikle iyi bir dayanıklılık antrenmanı yöntemi olarak kullanılır. Kürek çekme, branşın getirdiği özellikler ve gereklilikleri yerine getirmesi sayesinde ideal bir eğitim aracıdır.
Kuvvet antrenmanları, dikkatli bir şekilde planlamış programlar ile sürücünün sezon dışında gelişmesine, ardından sezon boyunca rekabeti sürdürmesine ve hazırlanmasına olanak sağlamak için hedefe yönelik aşamalara ayrılmıştır. Bir sürücünün omuz ve boyun kompleksini kondisyonlu hale getirmesi önemlidir. Çünkü kafası yarış sırasında yana ve öne doğru hareketle desteklenmez. Bu sebeple özellikle boyun ve omuz kasları için ekstra çalışmalar yapılmaktadır.
Sezona Hazırlık
Yarışlar bittikten sonra pilotlar tatil sezonuna girerler ve kısa bir süre antrenman yapmadan dinlenirler. Bu dinlenme sürücülerin hem mental hem fiziksel olarak rahatlaması içindir. Dinlenme süreci sonrası fiziksel antrenmanları kişisel antrenörleri tarafından planlanır. Haftanın 5/7 günü fiziksel antrenman, kondisyon, yoga ve streching antrenmanları yapmaktadırlar. Tüm bu çalışmalar günlere ve saatlere bölünerek planlanır. Sürücülerin günlük, haftalık ve aylık programları belirlidir. Tüm planlamalar yapılırken yarışa kalan süre, ideal kilo ve kondsiyon durumu hesaplanır. Her sürücünün kendine özel programı ve ideal kilo hesaplaması vardır. Yazımın başında da belirttiğim gibi kilo yarışlar için önemli bir etkendir. Sürücülerin kas ve sıvı oranalarının ideal oranda, yağ oranının ise az olması gerekmektedir. Bu sebeple de sıkı bir diet planı uygularlar. Özel diyetisyenler tarafından oluşturulan programları bulunur.
Sürücülerin yaşam tarzlarının diğer sporculardan pek farkı olmadığını gözlemlemekteyiz. Onlar da sezona ve yarışlara hazırlanmak için hem fiziksel antrenman yapıp hem de beslenmelerine dikkat ediyorlar.
Sezon
Sezon başladığında her sürücü mental ve fiziksel olarak yarışa hazırdır. Bunu performanslarında da gözlemleyebilirisiniz. Yarışlar başladığı zaman sürücüler fiziksel antrenmanlara devam ederler fakat hazırlık sürecinde olduğu kadar yoğun değil.
Özellikle kondisyon için kardio çalışmaları ve fiziksel stres için de streching çalışmalarını tercih ederler. Hamilton’un sürekli koşuya çıktığını gözlemleyebilirsiniz. Hatta İstanbul yarışında bazı pilotların spor salonun da antrenman yaparken paylaşımlarını görebilirsiniz. Bazı sürücülerin kişisel eğitmenleri de onlarla beraber seyahat edip hem antrenör hem de mentorlük yapmaktadırlar. Yarış öncesi ve sonrası egzersiz rutinleri bulunmaktadır.
Yarış öncesi dinamik ısınma, koordinasyon ve direnç band esnetme gibi çalışmaları bulunmaktadır.
Dinamik ısınmada tüm vücutlarını aktif olarak hareketlendirirler ve esnetirler. Yarış anında herhangi bir kramp veya gerilme olmaması için bu önemlidir. Tabi kramp konusunda yarış anındaki susuzlukta önemli bir etkendir. Koordinasyon çalışmaların da tenis topu, el ayak hareketleri çeşitli materyaller ile el göz ve odak çalışmaları yaparlar. Yarışırken ani tepki vermeleri gerektiği için bu çok önemlidir. Sürücüler boyun bölgesi için özel zaman ayırırlar ve direnç band ile çalışırlar. Bu bölge G kuvvetine maruz kaldığı için ekstra önemlidir. Tüm hazırlıklar sonra yarışçılar araçlarına geçip yarışa hazır duruma gelirler.
Yarış Sonrası
Yarıştan sonra sürücülerin kutlamadan sonra hemen sıvı alımına başladıklarını gözlemlemişsinizdir. Bunun sebebi yarış anında çok sıvı kaybı yaşamaları ve kaslarının normalden fazla gergin olmasıdır.
Yine kıyafetlerini bıraktıktan sonra kilo ölçümü yapılır. Pilotların her yarış sonrası kilo analizi yapılır. Ortalama bir yarışta sürücü 1.5/2 kg su kaybeder.
Şampanya ve kupa töreni sonrası sürücüler, yarışta gerilen kasları için esnetme hareketleri yaparlar. Daha çok statik hareketlerle gerilen ve boyu kısalan kasları rahatlatmayı hedef alırlar. Düşünün yaklaşık 2 saat F1 arabasının içinde oturma pozisyonun da ve full konsantre ve saatte 300km hızla araba kullanıyorsunuz. Burada fiziksel limitleri hayli zorlanıyor ve bunun içinde mutlaka streching hareketlerini yapıyorlar.,
Yarışlar şampiyonluklar araçlarla ve sürücülerle kazanılabilir. Aracı kullanan pilot ne kadar yetenekli de olsa hem mental hem fiziksel olarak hazırlıklı olmalıdır.
Aslında 2 saatlik bir yarışın ön hazırlığı aylar sürüyor. Atlet veya sporcu denince ilk akla F1 sürücüleri gelmiyor olabilir ancak incelediğimizde yaşam tarzları, yarış hazırlıkları ve sosyal yaşamları olarak diğer takım veya bireysel branşlardan farkı olmadığını gözlemleyebiliriz.
Ekin Ayrılmaz
